Đá xây dựng - Thời điểm bứt phá đã đến gần?

Tổng quan

Mặc dù kỳ vọng sẽ được hưởng lợi từ xu hướng đẩy mạnh đầu tư cơ sở hạ tầng tại Việt Nam, tuy nhiên kết quả kinh doanh của nhóm công ty đá xây dựng niêm yết lại liên tục suy giảm trong giai đoạn 2020-22.

Thời điểm bứt phá của các công ty đá xây dựng sẽ đến từ Q4/23 khi hàng loạt các dự án được đẩy mạnh thi công, đặc biệt là sân bay Long Thành.

Vndirect Research ưa thích VLB trong khi DHA và KSB ở danh mục theo dõi.

Kỳ vọng nhu cầu đá xây dựng tăng từ Q4/23 nhờ giải ngân vốn đầu tư công mạnh mẽ và ngành BĐS dân dụng dần ấm trở lại

Phát triển cơ sở hạ tầng đang là trọng tâm trong kế hoạch đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công của Chính phủ năm 2023 (kế hoạch giải ngân tăng 32% so với thực tế năm 2022) với hàng loạt dự án quy mô lớn được triển khai như cao tốc Bắc-Nam giai đoạn 1 & 2, đường vành đai 3 – TP.HCM, đường vành đai 4 – Hà Nội.

Siêu dự án sân bay Long Thành cũng được kỳ vọng sẽ đẩy mạnh thi công từ tháng 8/2023 khi gói thầu lớn nhất – xây dựng nhà ga hành khách tìm được nhà thầu (chi tiết xem tại báo cáo Tăng tốc thi công sân bay Long Thành). Trong khi đó, nguồn cung BĐS dân dụng cũng được kỳ vọng sẽ tăng 32% svck trong năm 2024. Đây sẽ là những yếu tố thúc đẩy nhu cầu đá xây dựng bứt phá trong những quý tới.

Nhóm công ty sở hữu các mỏ đá ở vị trí thuận lợi, công suất lớn và thời gian khai thác dài sẽ được hưởng lợi chính

Nhu cầu được kỳ vọng sẽ tăng mạnh, tuy nhiên nguồn cung đá xây dựng lại khá hạn chế do (1) quy hoạch khai thác vật liệu xây dựng giai đoạn 2021-25 vẫn chưa được Chính phủ phê duyệt; và (2) việc cấp phép khai thác mới hoặc mở rộng khai thác tại các mỏ đá đang gặp khó khăn do sự phản đối của người dân địa phương trong các vấn đề về môi trường. Mặt khác, những cụm mỏ đá nằm gần các dự án trọng điểm, cửa sông sẽ được ưu tiên huy động nhờ lợi thế về chi phí và thời gian vận chuyển. Do đó, Vndirect Research tin rằng các doanh nghiệp đang sở hữu các cụm mỏ đá Tân Cang, Thạnh Phú và Thiện Tân (do VLB, KSB, DHA và DND sở hữu) sẽ được hưởng lợi chính từ chủ đề này.

Đưa DHA và KSB ở danh mục theo dõi

Bên cạnh việc sở hữu các mỏ đá chất lượng, Vndirect Research ưa thích các doanh nghiệp sở hữu tiêu chí: (1) các mỏ đá đã đền bù giải phóng mặt bằng phần lớn trong phạm vi khai thác, giúp đảm bảo biên lợi nhuận ròng cao và (2) chi trả cổ tức tiền mặt đều đặn.

Rủi ro giảm giá

(1) giải ngân đầu tư công hạn chế khiến tiến độ thi công của các dự án hạ tầng chậm hơn dự kiến.

(2) tiền cấp quyền khai thác khoáng sản cao hơn dự kiến ảnh hưởng biên lợi nhuận ròng của các công ty đá xây dựng.

Động lực tăng giá

Quy hoạch khai thác vật liệu xây dựng giai đoạn 2021-25 được Chính phủ phê duyệt, giúp các công ty xin cấp phép thành công các mỏ đá mới.

Thời điểm bứt phá đã đến gần?

Trong giai đoạn 2020-21, doanh thu của các công ty đá xây dựng niêm yết (bao gồm KSB, VLB, C32, DHA và NNC) đã giảm lần lượt 5,9%-26,4% svck, mặc dù trong năm 2022 đã ghi nhận tăng trưởng trở lại 11,8% svck nhưng vẫn thấp hơn đáng kể so với mức doanh thu của năm 2019. Hiệu quả sinh lời cũng giảm mạnh khi lợi nhuận trước thuế (LNTT) giai đoạn 2021-22 giảm lần lượt 28,5%-57,4% svck.

Mặc dù kỳ vọng sẽ được hưởng lợi từ xu hướng đẩy mạnh đầu tư cơ sở hạ tầng tại Việt Nam, tuy nhiên kết quả kinh doanh của nhóm công ty đá xây dựng niêm yết vẫn vẫn liên tục suy giảm trong giai đoạn 2020-22, chủ yếu bởi:

(1) Các lệnh giãn cách xã hội (do ảnh hưởng của dịch bệnh Covid-19) và giá vật liệu xây dựng biến động mạnh trong giai đoạn 2020-22 đã làm chậm tiến độ xây dựng tại các công trình xây dựng. Nhiều dự án hạ tầng giao thông lớn tại khu vực miền Nam bị chậm tiến độ so với dự kiến ban đầu như: cao tốc Bến Lức – Long Thành, metro line 2 (Bến Thành – Tham Lương), vành đai 2 – TP.HCM, sân bay Long Thành,…

(2) Thị trường bất động sản (BĐS) dân dụng đã chững lại kể từ Q2/22 sau hàng loạt sự kiến bắt giữ một số nhà lãnh đạo doanh nghiệp BĐS lớn (vi phạm quy định phát hành trái phiếu doanh nghiệp), lãi suất mua nhà tăng và room tín dụng hạn chế. Các dự án bất động sản cũng là đầu ra chính của sản phẩm đá chất lượng cao (đá 1x2 – vốn có giá bán và biên lợi nhuận tốt hơn), điều này cũng làm ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của các công ty trong ngành.

(3) Nhiều mỏ đá có vị trí tốt, chất lượng cao đã cạn kiệt và hết thời hạn khai thác, làm giảm sản lượng của các công ty trong ngành, tiêu biểu như mỏ Tân Đông Hiệp (KSB và C32 tham gia khai thác; đã hết hạn từ 31/12/2019), mỏ Núi Nhỏ (NNC, 31/12/2017). Các mỏ đá còn lại thường có vị trí xa TP.HCM, chất lượng đá không cao và khó khai thác, do đó biên lợi nhuận của mỏ cũng thấp hơn.

(4) Do điều chỉnh giá tính thuế tài nguyên từ nguyên khai sang nguyên khối theo hệ số nở rời, nhiều mỏ đá trong năm 2022 đã phải nộp bổ sung tiền cấp quyền khai thác khoáng sản giai đoạn 2014-21 cho chính quyền địa phương, từ đó bào mòn lợi nhuận ròng của doanh nghiệp.

Về kế hoạch kinh doanh 2023, các công ty đá xây dựng kỳ vọng doanh thu sẽ giảm nhẹ 4,3% svck trong khi LNTT bứt phá tăng 60,5% svck chủ yếu nhờ việc loại trừ được khoản chi phí ghi nhận một lần trong năm 2022 (thuế tài nguyên bổ sung).

Kỳ vọng nhu cầu đá xây dựng tăng từ Q4/23 nhờ giải ngân vốn đầu tư công mạnh mẽ và ngành BĐS dân dụng dần ấm trở lại

Nguồn cung BĐS dân dụng được kỳ vọng sẽ phục hồi trong năm 2024

Kể từ Q2/22, ngành BĐS nội địa chững lại sau hàng loạt sự kiến bắt giữ một số nhà lãnh đạo doanh nghiệp BĐS lớn (vi phạm quy định phát hành trái phiếu doanh nghiệp), lãi suất mua nhà tăng và room tín dụng hạn chế. Kết quả là nguồn cung căn hộ mới tại TP.HCM và Hà Nội đã suy giảm đáng kể trong những quý gần đây.

Vndirect Research nhận thấy một số tín hiệu tích cực hơn đối với ngành BĐS đã dần xuất hiện thời gian gần đây. Các chính sách nhằm tháo gỡ thị trường BĐS được ban hành kể từ đầu năm 2023 như Nghị định 08/2023 về trái phiếu doanh nghiệp, Nghị quyết 33 về một số giải pháp tháo gỡ thị trường BĐS, Quyết định 388 về đề án phát triển nhà ở xã hội và mới đây nhất là NĐ10 tạo cơ sở giải quyết các nút thắt pháp lý.

Tuy nhiên hiệu quả thực tế triển khai vẫn cần kiểm chứng thêm, điển hình từ gói hỗ trợ 30 nghìn tỷ đồng năm 2013 đã gặp nhiều vấn đề bất cập. Vndirect Research cho rằng vẫn còn quá sớm để đánh giá thị trường BĐS liệu có “rã đông” khi thực tế triển khai các chính sách vẫn còn bỏ ngõ và nhiều điểm nghẽn về pháp lý vẫn chưa được giải quyết triệt để. Các chính sách ban hành như trên có thể tháo gỡ một phần nút thắt, tuy nhiên cần những giải pháp đồng bộ hơn về cả quy trình pháp lý, tiếp cận nguồn vốn để thị trường BĐS phục hồi.

Do đó, Vndirect Research kỳ vọng nguồn cung BĐS nội địa sẽ chỉ có thể được hồi phục từ Q3/2024 khi (1) Luật đất đai sửa đổi được thông qua tháo gỡ hàng loạt, đồng bộ các nút thắt pháp lý và (2) áp lực tài chính, lãi suất được giảm bớt khi các ngân hàng tạo điều kiện tiếp cận nguồn vốn thuận lợi hơn cũng như kích cầu người mua nhà. Đây sẽ là động lực tăng trưởng cho nhu cầu đá xây dựng trong năm tới.

Phát triển hạ tầng giao thông sẽ là ưu tiên trong giải ngân đầu tư công tại Việt Nam giai đoạn 2023-25

Kể từ đầu năm 2023, Chính phủ đã đẩy mạnh đầu tư công để hỗ trợ tăng trưởng kinh tế trong bối cảnh đầu tư tư nhân và đầu tư trực tiếp nước ngoài suy yếu. Theo Tổng cục Thống kê, vốn nhà nước thực hiện (đầu tư công) trong tháng 5/2023 tăng 18,2% svck lên 45,1 nghìn tỷ đồng (so với +12,7% svck ở tháng 4/2023). Trong 5T23, vốn nhà nước thực hiện tăng 18,4% svck lên 177 nghìn tỷ đồng, cao hơn tốc độ tăng 10,1% svck trong 5T22.

Tuy nhiên, vốn đầu tư công thực hiện 5T23 chỉ đạt 25,5% kế hoạch cả năm 2023 (so với 25,6% kế hoạch cả năm 2022 trong 5T22). Do đó, Chính phủ cần đẩy mạnh hơn nữa đầu tư công trong những tháng tới để hoàn thành mục tiêu giải ngân hơn 700.000 tỷ đồng vốn đầu tư công vào năm 2023. Hiện Vndirect Research nhận thấy một số yếu tố hỗ trợ để đẩy nhanh hơn nữa các dự án đầu tư công trong năm nay, bao gồm:

Nợ công của Việt Nam đã giảm đáng kể trong những năm qua: Nhờ tăng trưởng GDP khá trong giai đoạn 2016-2022 và kiểm soát chi tiêu chặt chẽ, nợ công của Việt Nam đã giảm nhanh chóng từ 51% cuối năm 2016 xuống 40% vào cuối năm 2022 (ước tính của IMF), thấp hơn nhiều so với trần nợ công của Việt Nam là 60% GDP. Nợ công thấp tạo dư địa cho việc mở rộng chính sách tài khóa để hỗ trợ phục hồi kinh tế.

Lợi suất trái phiếu chính phủ Việt Nam giảm mạnh kể từ đầu năm 2023: Tính đến ngày 10/5, trên thị trường sơ cấp, lợi suất trái phiếu Chính phủ (TPCP) kỳ hạn 10 năm và 15 năm giảm 167 và 170 điểm cơ bản so với đầu năm, xuống lần lượt là 3,0% và 3,1%. Trên thị trường thứ cấp, lợi suất TPCP kỳ hạn 5 năm và 10 năm của Việt Nam giảm lần lượt 242 và 189 điểm cơ bản so với đầu năm, xuống lần lượt 2,6% và 3,2%.

Khởi công các dự án hạ tầng giao thông trọng điểm trong tháng 6/2023: Các dự án đáng chú ý đã được khởi công trong những ngày gần đây bao gồm cao tốc Châu Đốc -Cần Thơ - Sóc Trăng, Biên Hòa – Vũng Tàu, Khánh Hòa - Buôn Ma Thuật, Cao Lãnh – An Hữu và 2 đường vành đai gồm vành đai 4 Hà Nội và vành đai 3 TP.HCM.

Trong giai đoạn 2019-22, giải ngân 6 tháng cuối năm thường chiếm khoảng 60- 65% dữ liệu cả năm, do đó Vndirect Research vẫn giữ nguyên dự phóng vốn nhà nước thực hiện tăng 25% so với thực tế thực hiện năm 2022.

Khu vực miền Nam sẽ được ưu tiên phát triển hạ tầng giao thông

Tại miền Nam Việt Nam, mặc dù là vùng kinh tế đóng góp GDP lớn nhất cả nước tuy nhiên hệ thống cơ sở hạ tầng tại khu vực lại khá hạn chế do (1) phân bổ vốn đầu tư công cho phát triển hạ tầng giao thông tại khu vực miền Nam thấp trong giai đoạn 2011-20; (2) đặc thù địa hình (đặc biệt tại Đồng bằng sông Cửu Long) sở hữu nhiều sông ngòi, thủy văn phức tạp, nền đất yết, vật liệu xây dựng khan hiếm dẫn tới suất đầu tư cao hơn 1,3-1,5 lần so với khu vực khác, hiệu quả đầu tư thấp khiến các dự án khó thu hút vốn đầu tư tư nhân.

Theo quy hoạch mạng lưới đường bộ giai đoạn 2021-30, tầm nhìn 2050, khu vực ĐBSCL sẽ được quy hoạch 6 tuyến cao tốc với tổng chiều dài 1.166 km (từ 171km tính tới cuối tháng 6/2023). Kế hoạch vốn ngân sách trung ương đầu tư cho hạ tầng giao thông ĐBSCL giai đoạn 2021-25 cũng tăng gấp 2,6 lần so với giai đoạn 5 năm trước. Trong khi tại Đông Nam Bộ, dự án đường Vành đai 3 – TP.HCM, cao tốc Biên Hòa – Vũng Tàu, và sân bay Long Thành sẽ là điểm nhấn chính.

Đáng chú ý, siêu dự án sân bay Long Thành được kỳ vọng sẽ đẩy mạnh thi công kể từ tháng 8/2023 (chi tiết đã được Vndirect Research đề cập tại báo cáo Tăng tốc thi công sân bay Long Thành). Theo Bộ Giao thông Vận tải, nhu cầu đá xây dựng cho thi công sân bay Long Thành, đường Vành đai 3 – TP.HCM và cao tốc Châu Đốc – Cần Thơ – Sóc Trăng lần lượt là 18 triệu m3, 4,4 triệu m3 và 3,4 triệu m3.

Trong khi đó, trữ lượng & công suất khai thác đá xây dựng tại ĐBSCL khá hạn chế và cần phải huy động từ các khu vực lân cận. Do đó, Vndirect Research cho rằng những mỏ đá tại 2 tỉnh Bình Dương và Đồng Nai sẽ được hưởng lợi chính từ chủ đề này nhờ vị trí thuận lợi và trữ lượng khai thác đá lớn.

Các mỏ đá xây dựng nằm tại vị trí thuận lợi sẽ được ưu tiên huy động

Do đặc thù của ngành đá xây dựng, chi phí vận chuyển thường chiếm tỷ trọng lớn trong giá thành thành phẩm. Tùy thuộc vào khoảng cách và loại hình vận chuyển, giá đá giao đến công trường có thể cao gấp đôi giá đá tại mỏ. Do đó, những mỏ đá nằm gần các công trình xây dựng (giao thông, khu công nghiệp, dân cư) hoặc gần sông (thuận tiện vận chuyển đường thủy – có chi phí thấp hơn vận chuyển đường bộ) sẽ được ưu tiên huy động nhờ lợi thế về giá bán và thời gian vận chuyển. Vndirect Research ưa thích các cụm mỏ đá:

(1) Cụm mỏ Tân Cang: nguồn cung chính cho dự án sân bay Long Thành và Vành đai 3 – TP.HCM nhờ vị trí gần công trường nhất.

(2) Cụm mỏ Thạnh Phú & Thiện Tân: nguồn cung cho các dự án tại ĐBSCL nhờ nằm gần sông Đồng Nai, thuận tiện vận chuyển đường thủy.

Nhu cầu lớn tuy nhiên nguồn cung khai thác đá xây dựng lại có phần hạn chế

Vndirect Research nhận thấy việc cấp phép khai thác cho các mỏ đá xây dựng đang gặp khó khăn ở cả việc gia hạn thời gian, tăng công suất khai thác và đặc biệt là cấp phép khai thác mỏ đá mới do (1) sự phản đối của người dân địa phương khi việc khai thác đá đang để lại nhiều hệ lụy xấu đến môi trường và (2) hầu hết các mỏ đá cũ (đã hết thời hạn khai thác) đều chưa thực hiện các thủ tục đóng mỏ theo như cam kết ban đầu.

Bên cạnh đó, quy hoạch khai thác vật liệu xây dựng giai đoạn 2021-25 vẫn chưa được phê duyệt và đền bù giải phóng mặt bằng mỏ đá gặp khó khăn trong thời điểm giá đất tăng mạnh cũng gây ảnh hưởng đến nguồn cung đá xây dựng.

Do đó, các doanh nghiệp đá xây dựng niêm yết đang sở hữu các mỏ đá có thời gian khai thác dài, công suất khai thác lớn sẽ có nhiều lợi thế so với các đối thủ cạnh tranh và được hưởng lợi từ nhu cầu xây dựng hạ tầng giao thông rất lớn của Việt Nam trong giai đoạn 2023-30, theo quan điểm của Vndirect Research.

Ý tưởng đầu tư

Vndirect Research tin rằng các công ty đá xây dựng đang đứng trước cơ hội bứt phá trong những quý tới nhờ (1) đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công, các dự án hạ tầng giao thông trọng điểm bắt đầu thi công mạnh mẽ và (2) thị trường bất động sản dân dụng dần ấm trở lại từ năm 2024.

Vndirect Research ưa thích các doanh nghiệp đá xây dựng đáp ứng các tiêu chí (1) sở hữu các mỏ đá có vị trí thuận lợi, công suất lớn và thời gian khai thác dài; (2) tỷ lệ đền bù giải phóng mặt bằng trong khu vực khai thác cao, từ đó làm giảm rủi ro giá bồi thường đất tăng và (3) chi trả cổ tức tiền mặt đều đặn. Do đó, VLB sẽ là cổ phiếu ưa thích của Vndirect Research, trong khi DHA và KSB ở danh mục theo dõi.

Nguyễn Phi tổng hợp từ Vndirect Research